I- GİRİŞ
Başlangıçta lüks olarak nitelendirilen otomobil, şimdi ihtiyaç olarak kabul ediliyor.
Otomobil olayında, özellikle alım sırasında ödenen vergiler bakımından, ülkemiz bir “dünya rekoru”na sahip.
AB ülkelerinde, otomobilden “Özel Tüketim Vergisi” alınmazken, ülkemizde yüzde 37-84 arasında değişen “Özel Tüketim Vergisi” alınıyor. Aracın, bedeli üzerinden yüzde 18 KDV alındığı yetmiyormuş gibi bir de ÖTV’nin KDV’si alınıyor. Böyle olunca, ülkemizde otomobil alımında ödenen vergilerin toplamı, yüzde 61.6-117.1 arasında değişiyor (1). Bu oran; dünya ortalamasının yaklaşık 3-5 katı…
Uygulamada, bazı şahıs ve şirketler, vergi yükünün aşağı çekilmesi bakımından, bazı “pratik yollara” başvurabiliyorlar. Örneğin; oto kiralama şirketinden otomobil almak ya da çalışanların otomobilini kiralamak gibi…
II- OTO KİRALAMA ŞİRKETİNDEN OTOMOBİL ALMA VE BUNUNLA İLGİLİ VERGİ AVANTAJLARI
A- VERGİ AVANTAJLARI
Oto kiralama şirketi, otomobili alıyor.
1) Yüzde 18 KDV ödüyor. Bu KDV’nin tamamını, gelirlerinin KDV’sinden indiriyor (KDVK md. 30/b).
2) Aralık ayında satın alsa dahi bir yıl üzerinden yani 12 aylık amortisman ayırıyor ve gider yazıyor (VUK md. 320/2).
3) Motorlu taşıtlar vergisinin tamamını gider yazabiliyor (MTVK md. 14).
4) Sıfır kilometre aldığı otomobili, bir şahsa iki-üç ay kiralıyor.
5) Ardından aynı şahsa kullanılmış özelliği taşıyan bu otomobili;
a) Yüzde 1 KDV ile
b) Daha düşük fiyatla satıyor.
Avantajı: Yüzde 18 KDV’yi indirmesi ve bir yıl üzerinden amortisman ayırabilmesi (2),
Oysa, aynı otomobili oto kiralama şirketi yerine inşaat, dış ticaret, turizm, mobilya vb. şirketlerden biri, sıfır kilometre olarak şirkete alsaydı;
1- Yüzde 18 KDV ödeyecek ancak KDV’yi indiremeyecekti (KDVK md. 30/b).
2- Ekim ayında almışsa 3 aylık, Aralık ayında almışsa 1 aylık amortisman ayırabilecekti (VUK md. 320/2).
3- Motorlu Taşıtlar Vergisini, gider kaydedemeyecekti (MTVK md. 14).
4) Sıfır kilometre aracın fiyatı neyse, onu ödeyecekti.
B- OTO KİRALAMA ŞİRKETİ VE ALICININ AVANTAJLARI
Yukarıdaki olayda, hem oto kiralama şirketi hem de alıcı şirket avantajlı.
Oto Kiralama Şirketi: KDV’yi indiriyor, yıllık amortisman ayırıyor, Motorlu Taşıtlar Vergisini gider kaydediyor. Otomobili (kullanılmış olduğu için) düşük fiyata ve yüzde 1 KDV ile satabiliyor. Satışını yaptığı binek otomobiller nedeniyle yüklenip indiremediği KDV’yi aylık ya da yıllık iade olarak alabiliyor.
Alıcı Şirket: Yüzde 18 yerine yüzde 1 KDV ödüyor. Sıfır kilometrede alıp, kiralama yolu ile kullandığı aracı kullanılmış aldığı için, alış bedeli de düşük oluyor.
Kuşkusuz, alıcı şirketin avantajları, alıcının şahıs olması durumunda da geçerli.
Yukarıdaki açıklamalardan ve verilen örneklerden de fark edileceği gibi, oto kiralama şirketinden alınan otomobil ya da jeeplerde;
a) Oto kiralama şirketi avantajlı,
b) Alıcı avantajlı,
c) Maliye dezavantajlı.
Özellikle muvazaaya dönük bu tür araç alım-satımındaki vergi kaybının önlenebilmesi için, bazı önlemler alınmasında yarar var (3).
III- ÇALIŞANIN OTOMOBİLİNİ KİRALAMANIN AVANTAJI
Çalışan personele ait otomobili kiralayan şirket, bir taşla birkaç kuş vurabiliyor. Nasıl mı?
A- SAĞLANAN AVANTAJLAR
Bir şirketin, satın alıp aktife kaydettiği otomobil ile kiraladığı otomobil arasında, kiralama yönü ağır basan çok sayıda avantaj var.
1- Şirkete Otomobil Satın Alınması
a- Yıl içinde alınan otomobile, alındığı yıl için, “yıllık amortisman” ayırmak mümkün değil. Alındığı aydan, yıl sonuna kadar dönem için, aylık (kıst) amortisman hesaplanıp, gider yazılabiliyor (VUK md. 320).
b- Otomobil alımında ödenen KDV, indirim konusu yapılamıyor. Gider ya da maliyet unsuru oluyor (KDVK md. 30/b).
c- Otomobilin Motorlu Taşıtlar Vergisi gider yazılamıyor (MTVK md. 14).
d- Otomobil satıldığında, bundan doğan kazanç için vergi ödeniyor. Ayrıca, yüzde 1 de olsa, KDV’ye tabi oluyor.
2- Personele Ait Otomobilin Kiralanması
a- Personele, aylık bir kira ödeniyor ve kiranın tamamı, şirket hesaplarına gider yazılıyor. Ödenen kiradan, yüzde 20 stopaj (vergi kesintisi) yapılıyor.
b- Otomobil için yapılan masraflar (yakıt, bakım-onarım gideri dahil), şirket defterine gider yazılabiliyor.
c- Otomobilin sahibi olan personel, yıllık kira tutarı, 2007’de 19.000 YTL’yi aşmadığı sürece, bu kira gelirini beyan etmeyecek. Aşması durumunda, tamamını beyan edecek ancak yıllık tutarı yaklaşık 60 bin YTL’yi aşmadığı sürece, Gelir Vergisi ödemeyecek hatta üste vergi iadesi alacak.
d- Otomobil satıldığında, elde edilen kazanç Gelir Vergisine tabi değil. Ayrıca KDV de söz konusu değil.
B- RENT A CAR ŞİRKETİNDEN KİRALAMA
Otomobilin Rent a Car şirketinden kiralanması durumunda da özel avantajları var. Örneğin;
a- Aracın sigortası ve kaskosunu, kiraya veren şirket ödüyor.
b- Araç arızalandığında ya da kaza yaptığında, tamir, bakım ve onarım giderlerini, kiraya veren şirket ödüyor.
c- Kira ile birlikte ödenen KDV, indirim konusu yapılabiliyor.
d- Kiralama bedelinin tamamı, gider yazılabiliyor.
e- Kira ödenirken stopaj yapılmıyor.
Bu olayda, kiralama şirketinin de avantajı var.
a- Otomobil alımında ödediği KDV’yi indirim konusu yapabiliyor (KDVK md. 30/b).
b- Motorlu taşıtlar vergisini gider yazabiliyor (MTVK md. 14).
c- Yıl içinde aldığı otomobil için yılın son günlerinde almış olsa bile bir tam yıl üzerinden amortisman ayırabiliyor. (VUK md. 320/2).
Görüldüğü gibi şirkete otomobil almaktansa, personelden özellikle de kiralama şirketinden otomobil kiralamanın, sayısız avantajı var (4).
IV- SONUÇ
Yukarıda yapılan açıklamalardan ve dayanağı olan yasa hükümlerinden de fark edileceği gibi, oto kiralama şirketlerinden alınan otomobillerin ve personele ait otomobili kiralamanın, çok sayıda vergi avantajı var.
Muvazaalı bazı işlemler yapmak suretiyle,vergi kaybı doğmasına da neden olan bu uygulamayan, özellikle oto kiralama şirketlerinden alınan otomobiller yönüyle gözden geçirilmesinde yarar var.
(1) Bu konuda geniş bilgi ve ayrıntılı açıklama için Bkz. Şükrü KIZILOT-Cem KILIÇ-Okan MÜDERRİSOĞLU, AB Yolunda Mali Dünyamız, TİSK Yayınları, 2. Baskı, Temmuz 2006, s.100 vd.
(2) Bu konuda ayrıca Bkz. Nuri DEĞER, Açıklamalı ve Uygulamalı Katma Değer Vergisi Kanunu, Yaklaşım Yayınları, Temmuz 2007.
(3) Şükrü KIZILOT, “Oto Kiralama Şirketinden Otomobil Alma Avantajı”, Hürriyet, 10.10.2007, s. 14
(4) Zuhal KIZILOT, “Çalışanın Otomobilini Kirala, Bir Taşla Birkaç Kuş Vur”, Star, 27.01.2007, s. 5